Najważniejsze informacje o zachowku
Prawo spadkowe jest niezwykle skomplikowane, a temat ten można rozkładać na czynniki pierwsze na różnych płaszczyznach. Obok testamentu czy dziedziczenia majątku, istnieje coś takiego jak zachowek. Nie każdy wie czym on jest, komu przysługuje i co można dzięki niemu otrzymać, dlatego też w tym artykule postaramy się nieco bliżej zająć tym właśnie tematem.
Czym jest zachowek?
Zachowek jest to instytucja prawa spadkowego, którego głównym celem jest ochrona rodziny spadkodawcy. Cóż to oznacza w praktyce? Jeśli spadkodawca przepisze swój majątek na osoby spoza rodziny lub też przekaże go w darowiźnie na konkretne osoby lub instytucje, to zachowek jest gwarantem, że część tego majątku trafi i tak do osób najbliższych zmarłemu spadkodawcy. Patrząc na kwestie majątkowe, jeśli jest testament, on brany jest pod uwagę w pierwszej kolejności. Jeśli go nie ma lub z jakichkolwiek powodów jest on nieważny, majątek podlega przepisom dziedziczenia ustawowego. W przypadku, gdy owy testament nie jest skierowany do najbliższych osób zmarłego spadkodawcy, mają oni prawo do zachowku.
Ten przyjmuje postać świadczenia pieniężnego. Jest to część majątku spadkowego, która przysługuje danej osobie, jeśli ta miałaby dziedziczyć go z ustawy. Rozliczenie do zachowku następuje w sytuacji, jak wspomnieliśmy powyżej wtedy, gdy spadkodawca pominął rodzinę w rozliczeniu majątku w testamencie lub nie przekazał jej części z darowizny. Należy tutaj pamiętać, że podlega on przedawnieniu, które wynosi pięć lat od chwili ogłoszenia testamentu lub po otwarciu spadku.
Kto płaci dany zachowek?
Wszystko tak naprawdę zależy od tego, kto otrzymał spadek. Jeśli spadkodawca przekazał w testamencie spadek osobom spoza rodziny i to oni przejmują majątek, wówczas są zobowiązani do zapłaty zachowku rodzinie. Podobnie jest w sytuacji, gdy w testamencie spadkodawca przepisał całość na dzieci, a żona nadal żyje, wówczas to dzieci są zobowiązanie do zapłaty zachowku matce, a więc żonie spadkodawcy. Każdemu, komu w ramach dziedziczenia ustawowego należy się majątek spadkodawcy, może o taki zachowek się ubiegać, oczywiście z uwzględnieniem kolejności grup, które majątek dziedziczą. Jeśli żyją dzieci, nie mogą ubiegać się o niego rodzice czy dziadkowie. Kto jeszcze musi zapłacić zachowek? Mogą to być na przykład zapisobiercy windykacyjni, którzy w testamencie otrzymali konkretną rzecz od spadkodawcy, a więc na przykład wartościowe przedmioty, zwierzęta, czy na przykład gospodarstwo rolne. Mogą to także i być instytucje oraz osoby, które otrzymały coś na podstawie darowizny.
Komu należy się zachowek?
Z całą pewnością zachowek należy się zstępnym, a więc dzieciom i wnukom, w tym należy pamiętać o tym, że dzieci adoptowane i dzieci związku pozamałżeńskiego, także brane są tutaj pod uwagę. Najpierw zachowek należy się dzieciom, a jeśli te nie żyją, dalej wnukom. Następnie prawo do takiego zachowku mają również małżonkowie, którzy aż do czasu śmierci byli w ważnym związku małżeńskim. Nie może ubiegać się o taki zachowek były małżonek. Pieniądze wypłacane są także rodzicom zmarłego dziecka, ale tylko wtedy, gdy ten nie pozostawił po sobie dzieci.
Komu nie przysługuje prawo do zachowku?
Tak, jak wiemy już, komu zachowek się należy, warto także zwrócić uwagę i na to, komu się on nie należy. Na pewno nie mogą starać się o niego osoby, które zostały wydziedziczone w testamencie, osoby uznane za niezgodne dziedziczenia zgodnie z wyrokiem sądowym, osoby, które odrzuciły spadek i które zawarły ze spadkodawcą umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia.
Jaką kwotę można otrzymać z tytułu zachowku?
Aby można było określić wartość zachowku, trzeba przede wszystkim poznać reguły dziedziczenia ustawowego. Jeśli spadkodawca nie zostawił po sobie testamentu lub ten z jakichkolwiek przyczyn okazał się nieważny, bierze się pod uwagę kolejność dziedziczenia i wedle przepisów prawa wysokość spadku jasno jest tam określona. W pierwszej kolejności osobami dziedziczącymi spadek są dzieci i małżonek, a także wnuki, jeśli dzieci nie żyją. W tym przypadku i dzieci i małżonek dziedziczą po równo, ale z uwzględnieniem, że małżonek dostaje ¼ spadku. Jeśli nie ma dzieci, w następnej kolejności prawo do dziedziczenia ma małżonek, jak również i rodzice. Tutaj małżonek dostaje połowę spadku, a rodzice po ¼ spadku. Następnie, w kolejności, jeśli nie żyje jeden z rodziców, prawo do dziedziczenia ma małżonek, który otrzymuje połowę spadku, a następnie jeden z rodziców i dalej rodzeństwo spadkodawcy. Tutaj ½ majątku przysługuje małżonkowi, ¼ jednemu z rodziców i kolejna ¼ dzielona jest na rodzeństwo, w zależności ile tych osób jest. Następnymi w kolejności są dzieci rodzeństwa i dziadkowie, a na samym końcu, gdy spadkodawca nie ma żadnej rodziny, gmina lub Skarb Państwa.
Patrząc pod tym kątem na kwestie zachowku, jego wysokość jak wiadomo uzależniona jest od części majątku, jaka danej osobie przysługuje, w ramach dziedziczenia ustawowego. Każdy, kto jest uprawniony do zachowku, otrzymuje ½ przynależnego im udziału spadkowego, a osoby niepełnoletnie i trwale niezdolne do pracy ⅔ należnego im udziału.
