Konsument - kim jest i jakie ma uprawnienia?

Korzystanie z usług firm czy zawieranie umów to w dzisiejszych czasach codzienność. Osoby kupujące w centrach handlowych, indywidualni pożyczkobiorcy, osoby dokonujące remontu zlecając jego wykonanie firmie budowlanej – wszystkie te podmioty mają wspólny mianownik – są konsumentami.

Nie każda osoba wie co to znaczy być konsumentem i jakie uprawnienia niesie za sobą posiadanie takiego statusu. W niniejszym artykule pozwolę sobie przybliżyć Państwu  tę tematykę.

Definicja:

            Zgodnie z art. 22¹ Kodeksu cywilnego: Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

            Z powyższej definicji wynika, iż konsumentem może być jedynie osoba fizyczna (człowiek), zatem nie osoba prawna (spółka, spółdzielnia, fundacja). Dalej osoba musi dokonywać czynności prawnej, a zatem dla przykładu zawierać umowę sprzedaży. A ponadto czynność wykonywana nie może być związana bezpośrednio z jej działalnością gospodarcza lub zawodową. Nie można zatem wziąć kredytu konsumenckiego, a potem użyć pieniędzy w celu kupienia na przykład nowych maszyn do firmy, którą się prowadzi. Dodać należy, iż by zostać uznanym za konsumenta, osoba fizyczna dokonuje czynności z przedsiębiorcą (osobą fizyczną, prawną – która prowadzi działalność gospodarczą), a nie zaś z drugim prywatnym podmiotem.

Prawa konsumenta:

            W prawie przyjmuje się konsumenta jako tego słabszego uczestnika rynku. Zakłada się, że konsument ma mniejszą wiedzę o towarze/usłudze którą chce zakupić, nierzadko są uzależnieni od przedsiębiorcy dostarczającego towar, bądź czynność jakiej dokonują w ramach umowy z przedsiębiorcą jest dla nich czymś nowym. Z powyższego względu w prawie polskim, ale również europejskim konsument uzyskuje pewne prawa, a przedsiębiorca ma do spełnienia pewne obowiązki względem osoby, z którą nawiązuje stosunek prawny.

            Ochrona praw konsumenta jest wskazana już w Konstytucji RP: Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.

            Dla przykładu należy przytoczyć treść art. 546¹ Kodeksu cywilnego, który stanowi, iż: § 1. Jeżeli kupującym jest konsument, sprzedawca jest obowiązany udzielić mu przed zawarciem umowy jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji w języku polskim, wystarczających do prawidłowego i pełnego korzystania z rzeczy sprzedanej. (…),
§ 2. Jeżeli rzecz jest sprzedawana w opakowaniu jednostkowym lub w zestawie, informacje, o których mowa w § 1, powinny znajdować się na rzeczy sprzedanej (…),
§ 3. Sprzedawca jest obowiązany zapewnić w miejscu sprzedaży odpowiednie warunki techniczno-organizacyjne umożliwiające dokonanie wyboru rzeczy sprzedanej (…),
§ 4. Na żądanie kupującego sprzedawca jest obowiązany wyjaśnić znaczenie poszczególnych postanowień umowy.          
§ 5. Sprzedawca jest obowiązany wydać kupującemu wraz z rzeczą sprzedaną wszystkie elementy jej wyposażenia oraz sporządzone w języku polskim instrukcje obsługi, konserwacji i inne dokumenty wymagane przez odrębne przepisy.

Jako kolejny przykład uprawnienia dla kupującego, będącego konsumentem można przytoczyć przepisy Kodeksu cywilnego regulujące instytucję rękojmi: Jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby.

Przepisy regulujące prawa konsumenta są rozsiane po różnych ustawach, jako akty prawne regulujące sytuację prawną konsumenta należy wskazać między innymi:

• Kodeks cywilny,
• ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta,
• ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.

W przypadku podejrzenia naruszeń swojego prawa, jako konsumenta warto zasięgnąć opinii prawnika, który ma pojęcie o obowiązujących przepisach regulujących dane zagadnienie oraz doradzi odpowiednie kroki prawne.

 Polską instytucją stojącą na straży praw konsumenta jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK). Przy pomocy podlegającego mu urzędu zajmuje się on ochroną zbiorowych interesów konsumentów poprzez przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom rynkowym oraz zwalczaniem niedozwolonych postanowień umownych. Ochroną praw konsumentów zajmują się również powiatowi oraz miejscy rzecznicy konsumentów zajmujący się pomocą przy indywidualnych sprawach konsumentów